Mỗi vùng quê của tỉnh Thanh Hóa đều có những sản vật riêng khiến cho người người dùng dùng một lần sẽ nhớ mãi mùi vị, hương thơm của sản vật ấy. Với vùng đất Hà Long, huyện Hà Trung cũng có một sản vật khiến người thử qua một lần nhớ mãi, đó là loại gạo tiến vua ngày xưa là Gạo nếp cái hoa vàng của xã
Theo Ông Lê Minh Công – Giám đốc Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp Hà Long cho biết năm 2009, xã Hà Long, huyện Hà Trung bắt đầu khôi phục giống nếp cái hoa vàng đặc sản với diện tích trồng thử nghiệm ban đầu trên 10ha và đã cho năng suất gấp 2 – 2,5 lần so với cấy lúa tẻ. Đến năm 2014, xã đã mở rộng diện tích cấy lúa nếp cái hoa vàng lên 100 ha và ký hợp đồng liên kết sản xuất với Công ty Cổ phần thương mại Sao Khuê liên kết đầu tư vùng nguyên liệu, thu mua, chế biến, xây dựng thương hiệu nếp cái hoa vàng Quý Hương cho người nông dân. Với năng suất trung bình 40 tạ/ha, giá bán từ 16.000 – 19.000/1kg tùy thời điểm, nếp cái hoa vàng cho thu nhập cao hơn 2,5 lần so với lúa tẻ. Đến nay cả xã Hà Long luôn duy trì ổn định gần 200 ha lúa nếp cái hoa vàng/1 vụ với số lượng 13.000 hộ tham gia sản xuất, sản phẩm được sản xuất theo quy trình VietGap đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm. Theo kinh nghiệm để lại, nếp cái hoa vàng được trồng duy nhất 1 vụ trong năm, khoảng từ tháng 6 đến tháng 10 âm lịch, lúa phải cấy trên nền đất thịt nhẹ phù hợp với đặc điểm thổ nhưỡng khí hậu của vùng, dù có đem cấy thử nơi khác cũng không cho được loại gạo nếp mới có mùi thơm đặc trưng và có độ dẻo, hạt tròn bóng bẩy. Lịch gieo mạ vào tháng 5 âm lịch, độ mạ khoảng 30 đến 35 ngày, khi mạ ra nhánh thì mới đem đi cấy, thời vụ cấy vào đầu tháng 6 âm lịch và trỗ đòng vào đầu tháng 9 âm lịch.Lúa được thu hoạch vào đầu tháng 10 âm lịch khi thời tiết ngày nắng hanh, đêm trời lạnh.
Để bảo tồn và phát triển giống lúa quý đồng thời xây dựng thương hiệu nếp cái hoa vàng trên thị trường, ông Công cho biết, HTX đã triển khai cho nông dân gieo trồng theo mô hình cánh đồng mẫu lớn. Toàn bộ quy trình sản xuất được kiểm soát từ các khâu đầu vào, như: Giống, làm đất, bón phân, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật nhất là khâu chọn giống từ vụ trước cho vụ sau. Khi thu hoạch, những bông lúa tuần đẹp, chất lượng tốt nhất sẽ được chính tay người dân lựa chọn, những bông lúa khác lạ được nông dân loại bỏ ngay, vừa để tạo được lúa có độ thuần cao vừa lưu giữ được lâu dài . Đến vụ thu hoạch, sản lượng lúa được HTX dịch vụ nông nghiệp đứng ra làm đầu mối để tiêu thụ. Trong quy trình sản xuất có sự giám sá, kiểm tra định kỳ của Chi cục Quản lý chất lượng nông, lâm sản và thủy sản, Công ty chứng nhận Vietgap thì các hộ sản xuất còn được chính quyền xã và chính các hộ giám sát lẫn nhau để bảo đảm chất lượng sản phẩm. Do được áp dụng các khâu kiểm soát nghiêm ngặt nên toàn bộ sản lượng ổn định, chất lượng luôn được giữ vững vì vậy sản phẩm được tiêu thụ với giá ổn định và cao hơn so với sản xuất truyền thống. Hiện tại sản phẩm đã có mặt ở khắp các siêu thị và các cửa hàng thực phẩm sạch trong và ngoài tỉnh, là một trong những loại nếp được người tiêu dùng lựa chọn hàng đầu trong bữa ăn để nấu xôi,làm bánh, ủ rượu, làm cốm… Tất cả các món được dùng từ gạo nếp cái đều cho chất lượng tuyệt vời vị ngọt đậm đà, mềm dẻo và thơm lừng, có thể bảo quản dài ngày mà không bị lại gạo.
Định hướng sắp tới của xã vẫn là bảo tồn và phát triển giống lúa quý qua việc tăng diện tích, luôn áp dụng nghiêm ngặt quy trình sản xuất đồng thời tích cực quảng bá thương hiệu sản phẩm qua các phương tiện truyền thông, hội chợ triển lãm, và qua một số web an toàn thực phẩm như: www.nongsanantoanthanhhoa.gov.vn, trungtamtuvanquyhoach.gov.vn để không chỉ người tiêu dùng trong nước biết đến mà giống lúa nếp đặc sản này có thể tiếp tục vươn xa, được xuất khẩu sang các thị trường lớn trên thế giới nhằm tăng giá trị sản phẩm nông nghiệp địa phương, nâng cao đời sống cho người dân góp phần thay đổi diện mạo mới cho xã Hà Long, Hà Trung.
Phương Thúy