Như Xuân là một huyện miền núi nằm ở phía Tây Nam tỉnh Thanh Hóa. Với diện tích tự nhiên đa phần là đồi núi, diện tích đất dành cho sản xuất hoa mầu là tương đối hạn hẹp, chính vì vậy đời sống của người dân đang còn khó khăn. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, bằng sự cố gắng, nỗ lực của cả chính quyền và người dân địa phương đã biến những khó khăn ở nơi đây thành động lực để xây dựng và phát triển thành công sản phẩm gà đồi nổi tiếng cả vùng. Với lợi thế về đồi rừng, nhiều hộ dân trên địa bàn huyện Như Xuân đã liên kết với các doanh nghiệp phát triển chăn nuôi gà thả vườn theo chuỗi, kết hợp với trồng cây ăn quả bước đầu đã mang lại hiệu quả kinh tế cao.
Nắm bắt xu thế sử dụng thực phẩm sạch, an toàn vệ sinh thực phẩm của thị trường, trong những năm gần đây trên địa bàn huyện Như Xuân đã có nhiều hộ dân triển khai nuôi gà thả đồi quy mô lớn liên kết bao tiêu sản phẩm với các doanh nghiệp. Điển hình có thể kể đến hộ gia đình ông Lê Đình Tái, thôn Quảng Hợp, xã Hóa Quỳ là một trong những hộ đầu tiên của huyện nuôi gà thả đồi và đi đầu trong việc thực hiện liên kếtsản xuất – tiêu thụ sản phẩm với các doanh nghiệp theo chuỗi giá trị. Năm 2017, hộ gia đình ông Tái cùng với 2 hộ khác đã được chọn để tham gia mô hình phát triển chăn nuôi gà bản địa thả vườn – đồi theo hình thức liên kết chuỗi giá trị với Công ty CP GASAVI mở tại thành phố Thanh Hóa. Trong chuỗi liên kết, công ty sẽ cung cấp giống, thức ăn, vắc xin, hướng dẫn kỹ thuật chăn nuôi theo đúng quy trình và thu mua toàn bộ sản phẩm. Với quy mô nuôi khoảng 1.000-1.500 con/lứa/hộ, sau 4 tháng chăm sóc theo đúng quy trình kỹ thuật của công ty, sản lượng đạt 3 tấn/hộ, doanh thu khoảng 180 triệu đồng. Trừ chi phí, mỗi hộ thu lợi nhuận từ 30-40 triệu đồng/lứa.Trung bình 1 năm có thể sản xuất được 2 đến 3 lứa cho thu nhập bình quân từ 60 – 100 triệu đồng/năm/hộ.
Nhiều gia đình đã thoát nghèo và đi lên từ việc chăn nuôi gà thả đồi theo hướng liên kết, nhưng thành công nhất phải kể đến hộ gia đình anh Hoàng Ngọc Năm (thôn Quảng Hợp, xã Hóa Quỳ) là doanh nghiệp tiên phong sản xuất gà sạch thả đồi ở Như Xuân. Xuất phát điểm cách đây 7 năm, gia đình anh cũng là một trong những hộ được chọn tham gia mô hình chuỗi liên kết sản xuất – tiêu thụ gà đồi với công ty GASAVI. Từ thành công của mô hình, anh đã nhận thấy liên kết sản xuất – tiêu thụ là hướng đi đúng.
Năm 2018, anh đã mạnh dạn thành lập công ty CP Nông nghiệp sạch Như Xuân với hơn 50 thành viên và đứng ra thu mua lại gà sống của nhiều hộ chăn nuôi trên địa bàn về để chế biến, tiêu thụ. Để nâng cao giá trị của sản phẩm, anh quyết định vay vốn mở rộng quy mô sản xuất và mua sắm máy móc, trang thiết bị chế biến gà sạch thả đồi đóng túi hút chân không. Sản phẩm làm ra có nhãn mác, tem truy xuất nguồn gốc rõ ràng nên được thị trường đón nhận và được người tiêu dùng tin tưởng sử dụng. Sau nhiều năm thành lập công ty đã có đầu ra ổn định, tăng thu nhập cho lao động lên hơn 6 triệu đồng/tháng và giải quyết vấn đề việc làm cho nhiều lao động tại địa phương. Hiện tại sản phẩm gà đồi Năm Dung đã được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao của tỉnh Thanh Hóa.
Thành công từ mô hình liên kết sản xuất – tiêu thụ gà đồi tại xã Hóa Quỳ đã nhân rộng ra nhiều địa phương trên cả huyện. Gia đình ông Bùi Văn Nam cùng 10 hộ dân tại thôn Đồng Ấn, xã Thượng Ninh đã mạnh dạn thành lập HTX chăn nuôi gà Như Ngọc. HTX đã liên kết sản xuất – tiêu thụ với HTX Minh Nguyệt ở xã Phùng Minh (huyện Ngọc Lặc). Với quy mô chăn nuôi 12.000 gà/lứa, được chăm sóc đúng quy trình kỹ thuật và đã ký kết hợp đồng tiêu thụ.
Trong liên kết sản xuất – tiêu thụ gà đồi thả vườn tại Như Xuân,các hộ tham gia phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định, quy trình mà công ty đề ra để sản phẩm làm ra có được chất lượng tốt nhất, đáp ứng được các tiêu chí của gà sạch và vệ sinh ATTP. Khi liên kết với doanh nghiệp, các hộ dân được cung ứng giống gà, thức ăn chăn nuôi, kỹ thuật chăm sóc gà, đồng thời doanh nghiệp ký cam kết bao tiêu sản phẩm theo giá thị trường.Giống gà được chọn nuôi là giống gà ri lai chọi bản địa nổi tiếng là thịt chắc và thơm ngon, có sức đề kháng tốt, phù hợp với địa hình đồi núi và khí hậu ở địa phương, thích hợp nuôi cả 4 mùa trong năm để phát triển đàn. Đồng thời, sử dụng nguồn thức ăn hoàn toàn tự nhiên như ngô, lúa và hạn chế sử tối đa sử dụng các loại thức ăn công nghiệp, thuốc kháng sinh cho đàn gà (chỉ sử dụng thức ăn chăn nuôi do công ty cung cấp). Vì tuân thủ nghiêm ngặt quy trình sản xuất gà sạch nên sản phẩm làm ra đã đáp ứng được thị trường và được người tiêu dùng đón nhận.
Nhờ thực hiện tốt Nghị quyết số 05 của Ban Chấp hành Đảng bộ huyện Như Xuân về phát triển chăn nuôi gia súc, gia cầm đến năm 2020 một cách hiệu quả và đi vào thực tiễn, tính đến nay, huyện Như Xuân đã thực hiện nhiều chính sách hỗ trợ khuyến khích người dân phát triển chăn nuôi quy mô lớn và thu hút doanh nghiệp đầu tư, liên kết phát triển chăn nuôi trên địa bàn. Toàn huyện đã có hơn 70 hộ chăn nuôi và trang trại ký hợp đồng liên kết sản xuất – tiêu thụ với Công ty CP GASAVI, công ty CP Nông nghiệp sạch Như Xuân và thực hiện xuất bán ra thị trường hơn 600.000 con gà thương phẩm, chế biến tổng sản lượng đạt hơn 1.200 tấn thịt, doanh thu đạt hơn 70 tỷ đồng. Trong chuỗi liên kết giữa HTX chăn nuôi Như Ngọc (xã Thượng Ninh)và HTX Minh Nguyệt, theo báo cáo tổng kết: HTX chăn nuôi Như Ngọc đã xuất bán được gần 45 tấn gà thành phẩm/năm, doanh thu ước đạt 500 triệu đồng, trừ tất cả các chi phí, lợi nhuận thu về trên 200 triệu đồng, tạo việc làm cho 30 lao động tại địa phương. Năm 2023, HTX chăn nuôi Như Ngọc phấn đấu xuất bán 80 đến 100 tấn gà thương phẩm.
Để nâng cao giá trị kinh tế từ chăn nuôi gà, năm 2021, xã Hóa Quỳ phối hợp với UBND huyện Như Xuân đã đăng ký thành công chứng nhận OCOP cho sản phẩm gà đồi Năm Dung. Ngoài ra, huyện vẫn tiếp tục tạo điều kiện thuận lợi để thu hút các doanh nghiệp liên doanh, liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm gà đồi cho người dân. Đồng thời, hướng dẫn các trang trại, hộ dân thực hiện chăn nuôi gà liên kết theo chuỗi giá trị ứng dụng các biện pháp chăn nuôi an toàn sinh học, bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm, nhằm nâng cao chất lượng cho sản phẩm gà trên địa bàn huyện. Nhờ thực hiện thành công liên kết sản xuất – tiêu thụ gà đồi trên địa bàn huyện Như Xuân đã trở thành điểm sáng trong sản xuất chăn nuôi của vùng, giúp nhiều hộ dân không những thoát nghèo thành công mà còn vươn lên làm giầu trên chính mảnh đất quê hương. Từ thành công của mô hình liên kết sản xuất – tiêu thụ được kỳ vọng sẽ nhân rộng ra nhiều địa phương trên cả tỉnh, giúp cho đời sống của bà con vùng cao ngày càng được nâng cao.
Mạnh Tùng