Vân Du trước đây được biết đến là nông trường sản xuất lớn của huyện Thạch Thành với lợi thế vị trí địa lý nằm giáp ranh với 2 tỉnh Ninh Bình, Hoà Bình và gần các tuyến đường giao thông huyết mạch như: QL 45, đường mòn Hồ Chí Minh,… Với địa hình, khí hậu thổ nhưỡng phù hợp để trồng các loại cây ăn quả nói chung và cây cam nói riêng, chất đất thịt pha cát giàu dinh dưỡng kết hợp với thế đất dốc, thoải tiêu nước tốt đã tạo điều kiện lý tưởng để cây cam sinh trưởng và phát triển. Giống cam Vân Du (có tên thương mại là Sunkist) được du nhập vào nước ta vào đầu những năm 1947 và được trồng đầu tiên tại nông trường Vân Du, Thạch Thành. Đây là giống cam có đặc tính cây sinh trưởng khỏe, quả to, năng suất cao và phát triển ổn định trong mọi yếu tố khí hậu. Thị trấn Vân Du, huyện Thạch Thành, tỉnh Thanh Hoá là nơi giống cam này được trồng đầu tiên ở Việt Nam.
Trái cam Vân Du Thạch Thành
Tuy vậy, trong suốt chiều dài phát triển của cây cam Vân Du, do ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, thương hiệu cam Vân Du dần bị phai mờ trên thị trường. Sự xuất hiện của nhiều giống cam khác nhau du nhập vào địa phương dẫn đến sự lai tạp giữa các giống cam đã khiến cam Vân Du dần bị mai một. Cùng với đó trên thị trường có nhiều loại cam khác nhưng lại gắn mác cam Vân Du khiến cho thương hiệu cam Vân Du bị ảnh hưởng, mất dần thương hiệu trên thị trường. Hiện nay, trên toàn huyện Thạch Thành có khoảng hơn 150 ha diện tích trồng cam Vân Du, chủ yếu tập trung ở thị trấn Vân Du và một số xã như: Thành Tân, Thạch Cẩm, Thành Minh…. Đáng kể nhất phải kể đến trang trại cam Hùng Hải Thạch Thành có địa chỉ tại khu phố 1, thị trấn Vân Du, huyện Thạch Thành của anh Trịnh Huy Hùng làm chủ. Trang trại cam Hùng Hải tiền thân trước đây là của Tổng công ty cao su có diện tích hơn 12 ha, chủ yếu trồng các loại cây ăn quả như: cam, bưởi, ổi… nhưng hiện nay trang trại của anh Hùng chỉ tập trung trồng cam với chủ đạo là các giống cam Vân Du. Anh Hùng nhận thấy, chỉ có mở rộng diện tích, tăng cao năng suất chất lượng sản phẩm, quảng bá tiêu thụ sản phẩm qua nhiều kênh phân phối mới là hướng đi phù hợp nhất để phát triển thương hiệu cam Vân Du.
Với mong muốn gìn giữ và phát triển thương hiệu cam Vân Du, Anh Trịnh Huy Hùng – giám đốc công ty TNHH Hùng Hải Thạch Thành đã mạnh dạn mở rộng diện tích trồng cam Vân Du (12 ha trồng cam, bưởi, ổi… sang trồng cam Vân Du). Anh Hùng cùng với huyện Thạch Thành đã phối hợp với Học viện Nông nghiệp Việt Nam (thuộc Bộ Nông nghiệp và PTNT) phân tích mẫu quả, xác định các tiêu chuẩn cần chứng nhận đảm bảo khoa học để khôi phục lại giống cam Vân Du bản địa với nhiều ưu thế vượt trội như: cây sinh trưởng khoẻ, năng suất cao, ít sâu bệnh, cho quả to, mọng nước….Với xu thế sử dụng các loại sản phẩm hữu cơ tự nhiên, để tạo thương hiệu riêng cho trái cam của mình so với các loại khác cam trên thị trường, anh Hùng đã lựa chọn trồng theo hướng hữu cơ, không sử dụng phân bón và các chất BVTV hoá học. Phân bón anh Hùng sử dụng cho cây cam của mình là phân bón hữu cơ có nguồn gốc từ trùn quế. Để tối ưu hoá chi phí sản xuất, anh Hùng cho xây dựng nguyên một khu trại hơn 500m2 để nuôi trùn quế lấy phân. Sử dụng phân trùn quế cùng với thuốc BVTV sinh học không chỉ khiến trái cam Vân Du ở trang trại anh đạt năng suất cao hơn mà chất lượng cam cũng rất tốt, được người tiêu dùng tin tưởng lựa chọn. Với tổng diện tích hơn 12 ha trồng cam Vân Du canh tác hoàn toàn theo hướng hữu cơ cho năng suất ước đạt 20 tấn/ha, tổng sản lượng bình quân đạt 240 tấn/năm. Với giá bán trung bình 25.000 đồng/kg, sau khi trừ đi tất cả chi phí, mỗi năm trang trại cam Hùng Hải của anh Hùng thu về lợi nhuận 1,2 tỷ đồng/năm.
Trang trại cam Vân Du Hùng Hải.
Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) đã ban hành Quyết định về việc cấp giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu cho sản phẩm Cam Vân Du, huyện Thạch Thành . Năm 2020, cam Vân Du đã được UBND tỉnh Thanh Hoá cấp Quyết định số 2588/QĐ-UBND về việc cho phép sử dụng địa danh “Vân Du – Thạch Thành” để đăng ký nhãn hiệu chứng nhận. Sản phẩm cam Vân Du từ đó cũng đã được gắn tem mác truy xuất nguồn gốc để tránh hàng giả, hàng nhái kém chất lượng lấy thương hiệu cam Vân Du bày bán trên thị trường. Năm 2021, sản phẩm cam Vân Du đã được UBND tỉnh Thanh Hoá công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao. Những bước tiến này đã tạo sự đột phá, tạo lập vị thế nông sản đặc trưng, mở ra nhiều cơ hội vươn ra thị trường lớn, là bước ngoặt trong hành trình xây dựng và phát triển thương hiệu cam Vân Du – Thạch Thành. Hàng năm, cam Vân Du được huyện Thạch Thành lựa chọn là một trong những sản phẩm nông nghiệp tiêu biểu tham gia các cuộc hội trợ, triển lãm trong và ngoài tỉnh, qua đó phần nào quảng bá được thương hiệu cam Vân Du đến với bạn bè khắp nơi và hơn hết là tìm kiếm được các đối tác, bạn hàng lớn có thể tiêu thụ sản phẩm. Sản phẩm cam Vân Du được đưa ra thị trường tiêu thụ thông qua nhiều kênh phân phối, trong đó kênh phân phối chủ yếu là các thương lái ở nhiều tỉnh thành tìm đến tận vườn thu mua như: Hà Nội, Nghệ An, Ninh Bình,…. Ngoài ra, cam Vân Du cũng đã được đưa vào các chợ đầu mối, các cửa hàng hoa quả sạch trên địa bàn tỉnh. Sản phẩm cam Vân Du hiện nay cũng được quảng bá, tiêu thụ trên các sàn TMĐT uy tín trong và ngoài tỉnh như: Postmart, Nongsanantoanthanhhoa…
Hiện này, không chỉ thị trấn Vân Du mà nhiều địa phương khác ở huyện Thạch Thành đã và đang mở rộng diện tích trồng cam Vân Du. Thành công từ khôi phục và phát triển thành công thương hiệu cam Vân Du đã tạo tiền đề góp phần xoá đói giảm nghèo, phát triển kinh tế cho người dân huyện miền núi Thạch Thành.
Mạnh Tùng